Kadının soyadı mücadelesi: Çocuğu için de kazandı!

ÇAĞLA GENİŞ-ÖZEL HABER

Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nin (AİHM) verdiği ve zaman zaman mahkemelerden çıkan olumlu kararlara rağmen Türkiye’de kadınlar hala hukuk yoluna başvurmadan kendi soyadını kullanma hakkına kavuşamıyor. Türkiye’de ilk soyadı davası bundan tam 26 yıl önce açıldı. Avukat Ayten Ünal’ın evlenmeden önceki soyadını kullanabilmek için açtığı dava, o dönem yürürlükte olan yasanın kadınların eşlerinin soyadını taşımasını zorunlu kıldığı için reddedildi. 1997’de yasada yapılan değişiklikle kadınların eşlerinin soyadıyla birlikte kendi soyadlarını da kullanma hakkı getirildi fakat Ünal, karar talebini karşılamayınca konuyu Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’ne (AİHM) taşıdı. AİHM, 2004 yılında lehte karar verdi. Bu karar, daha sonraki davalarda emsal teşkil etti.

EBEVEYNLERİNİN SOYADLARINI KULLANACAK

2020 yılında bu kez Selin Karakartal, avukatı Ayten Ünal aracılığıyla evlendiği kişinin değil, kendi soyadını kullanmak için dava açtı. Kısa sürede davayı kazanan Karakartal, daha sonra çocuğunun, evlilik birliğine devam ettiği eşinin ve kendisinin soyadını kullanabilmesi için yeniden hukuk yoluna başvurdu. Karakartal’ın bu davayı da kazanmasıyla çocuğun iki ebeveynin de soyadını kullanmasının önü açıldı. İstanbul 6. Aile Mahkemesi tarafından verilen bu ‘yenilikçi’ karar, kadınların kimlik mücadelesinde önemli bir kazanım olarak öne çıkıyor. Yakın zamanda ikinci çocuğunu da kucağına alan Karakartal, onun da diğer çocuğu gibi iki soyadı kullanabilmesi için yeniden dava açmaya hazırlanıyor.

YENİLİKÇİ BİR KARAR

Davanın önemine dair konuşan Avukat Ayten Ünal, “Davayı, iki eş ile birlikte 18 Şubat 2022 tarihinde İstanbul 6. Aile Mahkemesi’nde açtık. Çiftimiz, çocuklarına ikisinin de soyadının verilmesi için kendi aralarında anlaştılar. Selin Hanım, daha önce de kendi soyadını kullanabilmek için dava açmış ve kazanmıştı. Duruşmada deliller soruldu fakat bunun hukuki yarar olduğunu vurgulayarak karar verilmesini istedik. 19 Temmuz’da ise olumlu karar çıktı. Müvekkilimin dava sürecinde bir çocuğu daha oldu. Onun da iki soyadı kullanabilmesi için dava süreci başlatacağız yeniden. Yenilikçi bir karar. Kadın-erkek hak eşitliğinin sağlanmasında hem kadının hem de çocuklarının soyadının önemi çok büyük. Feminist hareketin de önünü daima koyması gereken bir şey. Önümüzdeki dönemde daha fazla tartışılmaya başlanacağını düşünüyorum” dedi.

KANUN DEĞİŞİKLİĞİ ŞART

Kadınların hukuk yoluna başvurmadan kendi soyadını kullanma hakkına kavuşamadığını hatırlatan Ünal, “Amacımız bu hakkın davasız, kanun değişikliği yoluyla daha yaygın bir şekilde gerçekleşmesi. Artık bu konuda esaslı bir değişiklik yapılması lazım... Çok çalışmalar oldu, ben de bu konuda aktif rol aldım. Kadınlar tarafından soyadı konusunda talepler arttı ama zaten bir şeyin çok ya da az olmasının önemi yok. 45 Avrupa Konseyi ülkesinde kadınlar kendi soyadlarını kullanabiliyor. Hatta İspanya ve Yunanistan’da kadınlar çocuklarına kendi soyadlarının verilmesini de talep edip davasız kullanabiliyor. Eşit yurttaşlık meselesinde soyadı mücadelesinin önemi çok büyük. Önümüzdeki günlerde Eşitlik İçin Kadın Platformu (EŞİK) ile birlikte hem Anayasaya aykırılık hem de kanun değişikliği üzerine çalışmalar yapacağız” ifadelerini kullandı.

KİMLİĞİNİZE SAHİP ÇIKIN

Evlendikten sonra kendi soyadını kullanabilmek için AİHM’e kadar uzanan bir hukuk mücadelesi veren Ünal, bu konuda harekete geçmeyi düşünen kadınlara ise şöyle seslendi: “Kadınlar kimlik ve kişiliklerine sahip çıksınlar. Bizim görüşlerimizi boş iş olarak gören kadın ve erkek arkadaşlarımız olabilir. Ama anlamak ve anlaşılmak en temel değer, ifade özgürlüğü ve en temel haktır. İsim/soy isim, kimlik ve kişiliğin bir parçasıdır. Eşit ve özgür bir dünyada yaşamak için... Erkek arkadaşlar, eril değerler ve soyadının erkeğin üzerinden devam etmesine karşı yüzleşin. Kadınlar, kendi kişilik ve kimliğinizi yavrularınıza hem evlilik içinde hem evlilik dışında ve boşanma sonrasında verebilmemiz mümkün.”

EN TEMEL HAKLARIMIZDAN BİRİ

Önce kendi soyadını kullanmak ardından çocuklarının soyadı için başlattığı hukuk mücadelesinden bahseden Selin Karakartal ise şunları söyledi: “Evlilikte ismimizi korumak ya da sistemin bize tercih ettiğimiz soyadını -kendi soyadı, eş soyadı ya da ikisi beraber ve hatta üçüncü ortak bir aile soyadı- kullanma hakkını tanıması gerektiğine inanıyorum. Mahkemenin lehimize karar vermesi hem eşimle eşit olduğumu hissetmeme hem de çocuğum ile aynı soyadını taşıyarak kurduğumuz anne-çocuk bağımızın farklılık olduğu düşüncesi ile sekteye uğramaması demek oldu. Bu yolda adım atmayı düşünen kadınlar harekete geçmeyi ertelemesinler. Konu komşu ne der, toplum bunu nasıl karşılar diye asla korkmasınlar. Hem birey olarak hem de aile içinde ismimizi korumak en temel haklarımızdan biri. Benim dava sürecim kadın hakları mücadelesinde kazanımlardan sadece biri. Unutmayalım ki hiçbir kazanım önemsiz ya da küçük değildir ve her kazanım eşitlik ve özgürlük haklarımızın inşasında yardımcı olacaktır.”