Tütün, alkol ve madde kullanımının sağlık üzerine olan etkileri

Günümüzde tütün, alkol ve madde kullanımı ve süreç içerisinde bunlara olan bağımlılık tüm dünyada olduğu gibi ülkemizde de giderek artmaktadır. Bu durumu daha da ağırlaştıran ise kullanımın ve süreç içerisinde ortaya çıkan bağımlılığın genç yaş gruplarına, özellikle de liseli gençlere ve hatta daha küçük yaşlara kadar inmiş olmasıdır.

Avrupa’da 49 ülkede yapılan araştırmada oranlar ülkeden ülkeye değişmekle birlikte 15-16 yaş grubu gençlerin ortalama yüzde 41’i tütün, yüzde 50’si alkol, yüzde 16’sı kannabis ve yüzde 7,2’si psikoaktif maddeyi denedikleri ortaya konmuştur. Türkiye’den bildirilen çalışmada ise söz konusu yaş gruplarında sigara kullanma sıklığı yüzde 34, alkol kullanma sıklığı yüzde 14,3 ve madde kullanma sıklığı ise yüzde 4.2 olarak bulunmuştur.

Tütün, alkol ve madde kullanımı ve süreç içerisinde bunun bağımlılık haline dönüşmesinin pek çok olumsuz etkilerinden birisi de sağlık üzerine olanıdır. Tütün, alkol, madde kullanımı vücutta çok çeşitli organlarda yapısal, fonksiyonel ve konak bağışık sistem üzerinde değişikliklerin oluşmasına yol açarak çok çeşitli hastalıkların ortaya çıkmasına neden olmaktadır. Özellikle söz konusu maddelerin erken yaşlarda başlanması ve kullanılmaya devam edilmesi sonucu sağlıkta bozulma çok daha erken yaşlarda ortaya çıkmaktadır.

Tütün kullanımı her yıl sekiz milyon insanın doğrudan, 1,3 milyon insanın ise dolaylı ölümüne yol açmaktadır. Kanser, kalp hastalığı, inme, akut ve kronik akciğer hastalıkları, diyabet gibi hastalıklar yanı sıra tüberküloz, çeşitli göz ile ilgili problemler, bağışık sistemi ilgilendiren hastalıklar tütün kullanımı ile ilişkili sağlık sorunlarının belli başlı nedenleridir.

Alkol nedeniyle dünyada her yıl hayatını kaybeden kişi sayısı 3 milyona ulaşmaktadır. Erken ölüm ve kronik hastalık gelişiminin en önemli sebebi olup 15-49 yaş grubunda ölümlerin yüzde 10’u alkol kullanımı kaynaklıdır. Başta santral sinir sistemi olmak üzere sindirim sistemi ve kardiyovasküler sistem üzerine de olumsuz etki oluşturabilmektedir. Kanser araştırma ajansı alkollü içeceklerin çeşitli kanser türlerinin gelişmesine yol açtığını belirtmektedir. Yine alkolün bağışık sistem üzerine olumsuz etki oluşturduğundan tüberküloz ve HIV gibi enfeksiyon hastalıkları açısından da risk oluşturmaktadır.

Madde bağımlısı ve damar içi uyuşturucu madde kullanan kişilerde özellikle çeşitli enfeksiyon hastalıkları riski artmış olup; enjektörlerin ortak kullanımına bağlı başta HIV, hepatit B ve hepatit C enfeksiyonları olmak üzere çeşitli mikroorganizmalara bağlı deri ve yumuşak doku enfeksiyonları ve hayatı tehdit eden bir diğer durum olan sepsis gelişimine kadar çeşitli tablolar ile karşı karşıya kalınabilmektedir.

Söz konusu maddelere bağlı sağlık sorunlarının oluşmasını engellemede ilk ve önemli olan nokta söz konusu maddelerin kullanılmaması. Bu amaç için erken yaş gruplarından başlamak üzere eğitimler kritik öneme sahiptir. Yine aşırı kullanım bağımlılık düzeyinde kullanım durumunda olan kişilerin bu maddeleri en kısa zamanda sonlandırılmaları ve gerektiğinde bunun destekler ile sağlanması alınacak önlemler arasındadır.