Yaprak: 4733 sayılı yasa tartışılmalı

NURETTİN BAKİ-ÖZEL HABER

Tütün ve Alkol Dairesi Başkanlığı 2021 yılına ait tütün ihracat ve ithalat verilerini açıkladı.

Açıklanan verilere göre 52 milyon 42 bin 263 kilo gram tütün ihracatı karşılığında Türkiye, 258 milyon 79 bin 418 dolar gelir elde etti. İthalat rakamlarındaysa 102 milyon 877 bin 491 kilogram tütüne karşılık 509 milyon 889 bin 525 dolar ödendi. Konuyu gazetemize değerlendiren Tütün Eksperleri Derneği Yönetim Kurulu Başkanı Servet Yaprak’a göre Tarım ve Orman Bakanlığı Tütün ve Alkol Dairesi Başkanlığı 2021 yılına ait tütün ve tütün mamullerine ilişkin verilerin bir kısmını daha önce açıklamıştı ancak yaprak tütün ithalatı ve ihracatına ilişkin verileri ağustos ayı başında açıkladı. Açıklanan rakamlar incelendiğinde 2021 yılında 102 milyon 877 bin 491 kilogram yaprak tütünün 509 milyon 889 bin 525 dolar bedelle ithal edildiği görüldü. 2007 yılında 281 milyon dolar olan yaprak tütün ithalatı 2018 yılında 590 milyon dolar ile zirve yapmış, akabindeki yıllarda ise yarım milyar doların altına düşmemişti. 2021 yılında yapılan ithalatın 362 milyon dolarlık kısmı serbest dolaşıma giriş rejimi kapsamında gerçekleşmiş ve doğrudan yurt içi piyasamız için kullanıldı.

YERLİ TÜTÜN KULLANIMINDA BÜYÜK DÜŞÜŞ

Tütün ithalatında yaşanan düşüşün ana etkenlerinin başında ithal tütüne ek vergi getiren tütün fonunun kaldırılmasının geldiğini belirten Yaprak, yerli tütün kullanımında ise büyük bir düşüş yaşandığına dikkat çekti. Yaprak, “Açıklanan yaprak tütün ihracat rakamlarına bakıldığında yaprak tütün ihracatımız 52 milyon 42 bin 263 kilogram ile 258 milyon 79 bin 418 dolar olarak gerçekleşmiştir. Geçmiş yıllar verilerine bakıldığında 2007 yılında 449 milyon dolar olarak gerçekleşen tütün ihracatı 2009 yılında 480 milyon dolara çıkmıştır. Önceki yıla göre yaprak tütün ihracatı yüzde 8 gerilemiştir. Son 15 yıl baz alındığında yaprak tütün ihracatında yaşanan gerilemeye karşılık ithal ettiğimiz tütün miktarında artış yaşandığı gözlenmektedir. İthalatın artmasındaki en önemli nedenin yurt içinde üretilen sigaralarda kullanılan yerli tütün kullanım oranının yüzde 40’lardan yüzde 12’lere gerilemesi ile birlikte ithal tütüne ek vergi getiren tütün fonunun 2018 yılında sıfırlanarak kaldırılmasının ana etkenler olduğu söylenebilir” dedi.

İHRACATTA ORİENTAL FAKTÖRÜ

Ege Bölgesi’nde yaşanan tarihi rekolte kaybını anımsatan Servet Yaprak, “Yaprak tütün ihracatına konu tütünlerin önemli kısmının üretildiği Ege ve Karadeniz bölgelerimizde yıllar itibarı ile üretim rakamlarında daralma yaşanmaya devam etmiş ve 2021 yılı ürününde Ege Bölgesinde 33 milyon kilogram üretim ile tarihi bir rekolte kaybı yaşanmıştır. Buna mukabil Adıyaman’da yetiştirilen İzmir tütününde üretim 10 milyon kilograma çıkmıştır. Yaprak Tütün piyasasında en önemli alıcı durumunda bulunan çok uluslu sigara üreticisi firmalar piyasanın şekillenmesinde ana aktör durumundadırlar. Bu firmaların yıllık alım politikaları doğrultusunda piyasanın oluştuğunu söylemek yanlış olmayacaktır. Son yıllarda bu firmaların sigara harmanlarında oriental tütün oranını azaltma eğilimleri ihracat rakamlarımıza yansımıştır” diye konuştu.

ÜRETİCİ CİDDİ BİR GELİR KAYBI YAŞADI

Tütün üreticisinin önemli bir gelir kaybı yaşandığına vurgu yapan Servet Yaprak, “Ege Bölgesi’nde özellikle son 15 yılın üreticiden satın alınan yaprak tütün ortalama alım fiyatına bakıldığında alım fiyatının 4,4 dolar civarında gerçekleştiği görülmektedir. Ancak son iki yılda bu rakam 3,5 dolar altına gerilemiştir. Aynı zamanda artık ana gündemimiz haline gelen, tarımsal girdi fiyatlarında yaşanan tırmanış ile birlikte tütünde bu daralma kaçınılmaz hale gelmiştir. Tütün üreticisi önemli bir gelir kaybı yaşamıştır. Ege Bölgesi’nde tütün üreticileri kullandığı avanslar ile akaryakıt ve işçilik gibi girdi maliyetleri ile alım fiyatları arasına sıkışmış durumdadır” değerlendirmesinde bulundu.

KAYIT DIŞI ÜRETİM SORUNU

Doğu ve Güneydoğu Anadolu Bölgesi’ndeki üreticilerinin bambaşka sorunlarla mücadele ettiğine de dikkat çeken Servet Yaprak, “Ege ve Karadeniz bölgelerinde bunlar yaşanırken özellikle Doğu ve Güneydoğu Anadolu Bölgemizdeki tütün üreticileri bambaşka sorunlarla uğraşmaktadır. Kayıt dışı üretim ile birlikte özellikle büyük yapraklı tütün üretimi ve ticaretinin ülkemiz koşulları doğrultusunda bir türlü şekillendirilememesi, hem tütün üreticisi tarafında hem de kayıt dışı ticaretin boyutlarının büyümesi ile yaşanan adli ve idari süreçler ile birlikte sorunların katlanarak büyümesine yol açmıştır” ifadelerine yer verdi.

AÇIK ARTTIRMALI SATIŞ MODELİ

4733 sayılı yasanın yeniden düzenlenmesi ile ilgili düşüncelerini belirten Servet Yaprak, yaprak tütün alım satımında bölgesel ihtiyaçlar doğrultusunda yasada da mevcut olan Açık Arttırmalı Satış Modeli’nin tartışılması gerektiğini söyledi. Servet Yaprak, “Yürürlükte bulunan tütün ve tütün mamulleri piyasasını düzenleyen 4733 sayılı yasa ile geçen yirmi yılın sonunda, tütün ve tütün mamulleri sektörüne ilişkin temel göstergelere bakıldığında; yaprak tütün ihracatında gerileme, tütün ithalatında artış, kayıt dışı ticarette büyüme ve özellikle tütün mamulleri tüketiminde devam eden bir yükseliş göze çarpmaktadır. Bu gidişatı tersine çevirebilmek için yaprak tütün ve tütün mamulleri piyasasının farklı bir anlayışla yeniden ele alınması gerekliliği artık kaçınılmaz hale gelmiştir. Dünyanın sayılı yaprak tütün üreticisi ülkeleri içinde bulunan Türkiye, söz sahibi olduğu Oriental Tip Tütünde hak ettiği üretim ve ihracat rakamlarını yakalamalı ve tütün üreticisi de bundan payını almalıdır. Büyük yapraklı tütün üretimi ve tek başına içilebilir sarmalık kıyılmış tütün ticaretine ilişkin farklı düzenlemeler yapılmalıdır. Yaprak tütün alım satımında bölgesel ihtiyaçlar doğrultusunda yasada da mevcut olan Açık Arttırmalı Satış Modeli üzerinde yeniden tartışılmalıdır” diye konuştu.