Türkiye tarihinde bilinen ilk eylemi İzmirli kadınlar yaptı

KEMAL ÖZKURT

Geçmişten günümüze, kadınların dünyada çok önemli bir yeri vardır. Dokundukları birçok alanda ciddi etkiler yaratan ve hayata renk katan kadınlar, hak arayışında da yaptıklarıyla ses getirmişlerdir. Türkiye tarihine bakıldığında ise; en eski eylemin İzmirli kadınlar tarafından yapılan "Ekmek protestosu" olduğu biliniyor.

EKMEK İÇİN DİRENDİLER
1820'li yıllarda Türkler'in temel yiyeceği ekmeğin ham maddesi olan buğdayın piyasadan çekilmesiyle birlikte ekmek kıtlığı yaşanmaya başlar. Tarihler 1828'i gösterdiğinde, insanlar evlerinde ekmek yapamaz hale gelir ve yiyeceklere katık bulunamaz günler yaşanmaya başlanır. Bu dönemde İzmir Valisi Hasan Paşa ekmek fiyatlarına zam yapılmasına izin verir. İlk olarak Kadifekale, Tilkilik, Namazgah ve Damlacık gibi Türk mahallelerindeki erkekler bir araya gelir. Zamma itiraz edip, geri alınmasını talep ederler. İstekleri, vali tarafından kabul edilmez.

DİRENİŞİN ADI 'KADIN'
Erkekler tarafından yapılan bu başarısız girişimlerinin ardından devreye kadınlar girer. Kadınlar, önce çocuklarıyla birlikte so­kaklara çıkar. Ardından da ey­leme geçerler. Her gün artan sayıyla, Paşa’nın konağı önün­de toplanmaya başlarlar. Kadınlar birçok başarılı eylem gerçekleştirir ve bunun üzerine Vali Hasan Paşa, Türk Kadınlarının karşısına dikilip eyleme son verilmesini ve kadınların evlerine geri dönmelerini ister. Ancak kadınların direnişi bırakmaya niyetleri yoktur. Evinde ailesini besleme, çocuklarını büyütme olanağı ortadan kalkan İzmirli Türk Kadınları direnişlerine aralıksız devam eder ve yapılan zam, Vali Hasan Paşa’nın devreye girmesiyle geri alınır. Direniş, Türk Kadını'nın ilk eylemi olarak tarihteki yerini almasının yanında, kentin asayişinden sorumlu bir karakol komutanının sürülmesine de neden olmasıyla önemlidir.

KADINLARIN EYLEMİ DIŞ BASINDA DA YANKI BULDU
O dönemlerde İzmir’de bulunan Avusturya-Macaristan İmparatorluğu elçisi Baron Anton Prokesch Von Osten tarafından tanık olunan olaylar, 1934 yılında Avusturya’da yayımlanan “Jahrbücher der Literatür” isimli dergide kaleme alındı. Smyrna’yı arkeoloji dünyasına tanıtan Baron Osten yazısında, İzmir’de kadın eylemlerini olduğu gibi anlatarak, Türk kadınının zam karşısında gösterdiği mücadeleye geniş yer verdi.