Market Yasası, ‘Kahraman Bakkal’a deva olur mu?

SULTAN GÜMÜŞ KAYA / ÖZEL HABER

Türkiye’de birçok büyük markette temel gıda ürünlerinin fiyatları kontrol edilmeye başlandı. Bazı marketlere kilit vurulurken, zabıta ekiplerince yapılan denetimler politik atışmaları da beraberinde getirdi. AK Parti ve MHP’li siyasiler, vatandaşın ucuz ürüne erişememesini büyük market zincirlerine bağlarken, tüketicinin haklarını korumak için çalışmalar sürdüren sivil toplum kuruluşları da marketlerin günah keçisi olarak seçildiğini öne sürdü.

Tüketici Koruma Derneği (TÜKODER) İzmir Şubesi Başkanı Kurtuluş Binici ise fitili ateşleyen o isimlerden biri. Yasal mevzuat kapsamında Bakanlık tarafından bu denetimlerin zaten sık sık yapılması gerektiğini kaydeden Binici, “Bütün marketlerin peşine poliste koysanız, bakanlık kapsamında normal idari bir denetim dahi yapsanız enflasyonun sebebi olarak marketler gösterilemez. Bütün sorun yüksek enflasyonda” sözlerini gündeme getirdi.

İzmir Ticaret Borsası (İTB) Başkan Yardımcısı ve Et Perakende Meslek Komitesi Üyesi Bülent Arman da konuya ilişkin açıklamalarda bulundu. Köylerde dahi zincir market şubelerinin açıldığını aktaran Arman, küçük işletmeleri kaybetmemek için Market Yasası’nın acilen gündeme getirilmesini talep etti.

DENETİMLER POLİTİKA MALZEMESİ

TÜKODER Başkanı Binici, şunları dile getirdi: “İster enflasyonun yüksek olduğu dönemde olsun, isterse de normal dönemde olsun, marketlerin denetimi rutin ve sağlıklı bir şekilde zaten gerçekleşmeli. Fakat bu denetimler sanki politika malzemesi gibi servis ediliyor. Bunun ise doğru olmadığı kanaatindeyim. Marketler ne günah keçisi olmalı ne de enflasyonun sebebi olarak gösterilmeli. Normalde zaten yapılması gereken bir denetimi, enflasyonun sebebi olarak marketleri gösterip yaptığımız takdirde algı değişiyor. Sanki enflasyonun sebebi bu 3 harfli marketler… O denetimleri izledikçe dehşete kapılıyorum. Denetim esnasındaki üslup karşısında tüm tüketicilerin tepki göstermesi gerekiyor. Demokratik bir ülkede olmaması gereken görüntüler.”

BÜTÜN SORUN YÜKSEK ENFLASYONDA

Binici, sözlerine şöyle devam etti: “TÜKODER olarak net bir ifade kullanıyoruz; Bütün marketlerin peşine poliste koysanız, bakanlık kapsamında normal idari bir denetim dahi yapsanız enflasyonun sebebi olarak marketler gösterilemez. Bütün sorun yüksek enflasyonda. Bu yüksek enflasyon ortamında fiyat istikrarını, fiyat denetimini sağlamak mümkün değildir. Ve böyle bir ortamda tağşişte olacaktır, bunun önü açılıyor çünkü. Hangi tüketicinin kafasında fiyat algısı var artık? 3 gün önceki fiyatları biliyor musunuz? Yüksek enflasyon bir kere bunu ortadan kaldırdı. O ürünün fahiş fiyatla satılıp, satılmadığı elbette ki denetlenmeli, caydırıcı cezalar da verilmeli. Biz bunu enflasyonun olmadığı ortamda da talep ediyoruz, bu dönemde de talep ediyoruz.”

ZİNCİR MARKETLERLE YARIŞIYOR

İzmir Ticaret Borsası Başkan Yardımcısı ve Et Perakende Meslek Komitesi Üyesi Bülent Arman ise şu ifadeleri kullandı: “Tarım Kredi Kooperatif Marketlerinde devlet birçok ürünü sübvanse ederek satışa çıkardığı için fiyatlar daha uygun gibi aktarılıyor. Büyük zincir marketler ise ticari işletmeler. Maliyetlerini hesap ederek fiyat oluşturuyorlar. Önceden her ikisini kıyaslamak doğru olmazdı ama gelinen son noktada Tarım Kredi Kooperatif Marketleri’nin dahi zincir marketlerle yarıştığını görüyoruz… Neredeyse tüm ürünlerde genel bir fiyat artışı söz konusu, elbette yadsınamaz. Bu ise tamamen maliyetlerle alakalı. Enerji, petrol fiyatları dahi maliyet noktasında etkili. Bunlar üstüne bindikçe fiyatların ucuzlayacağı yönündeki söylemleri mümkün bulmuyorum.”

MARKET YASASI TALEBİ             

“Denetim sadece zincir marketlere değil, ürün satan her ticari işletmeye uygulanmalı” diyen Arman, “Türkiye’de henüz bir Market Yasası çıkmadı. Yıllardır uygulamaya konmayı bekleyen bir Market Yasası var. Bu yasa bir an önce çıksın ki herkes işine gücüne baksın. Faaliyete geçerse eğer her mahallede 5 market olmaz. Olanlar ise belirli bir kural, kaide içerisinde işlerini yürütür, halka hizmet sunar. Şimdi bakıyorsunuz köylerde dahi büyük büyük marketler açılmaya başladı. Bu bence korkunç bir durum, yerel esnafı, küçük işletmeyi bitirmeye yönelik bir eylem. Ve nüfusu az olan ilçelerde, köylerde akıl almaz bir şekilde marketleşme var. Oralarda yerel esnafı koruyabilecek hiçbir tedbir yok. Fakat bahsini ettiğim Market Yasası gündeme gelirse tüm bunlara çare bulunacaktır diye düşünüyorum” bilgisini paylaştı.

ETE BAHANE BULMAK GEREKSİZ

Samanın dahi ithal edildiğini hatırlatan Arman, “Şu an inanın ki Türkiye’de en ucuz olan gıda ürünü et. Peynir fiyatlarının durumu malumunuz. Et fiyatlarını geçti. Her fırsatta dile getiriyoruz ve abarttığımız söyleniyor ama maliyetler çok çok yüksek. Et üretenler daha doğrusu besiciler, zararına çalışıyor. Et şu anda haddinden fazla ucuz. Et piyasası maliyetlerin altında. Bu yüzden ete bir bahane bulmak gereksiz… Doğu ve Güneydoğu bölgelerinde özellikle bir yağmur yağınca besicinin yüzü gülüyor. Mevsimlerin normal seyrinde ilerlememesi etin bu hale gelmesinde büyük rol oynuyor. Türkiye’de bir kaba yem sorunu var. Neticede samanı dahi ithal ettik. Büyük ve küçükbaş hayvan açısından kaba yemin içeride üretilip tüketilmesi iyi olacaktı. Yağan yağış ise bunu destekleyen bir unsur olacaktır” yorumunda bulundu.