***
Lozan Barış Antlaşmasına bir protokolle eklenen bu istisna mad¬desine göre, adları sonradan saptanacak 150 kişi, Türk toprakla¬rında olunamayacak ve Türkiye’ye gelemeyeceklerdir. Malları altı ay içinde tasfiye edilecektir.
***
23 Temmuz 1923’de Lozan Barış Antlaşması imzalandığında, af dışı bırakılacak bu 150 kişinin kimler olacağı henüz saptanma¬mıştır. Kimin saptayacağı, hangi ölçülere göre saptayacağı da belli değildir. 1923 ve 1924 yıllarında 391 ve 487 saydı genel af yasaları çıkarıldığında da 150’likler listesi yayınlanmamıştır. Sadece bu ka¬nunlara, “Bu kanun hükümleri, Banş Antlaşmasına bağlı Beyanname ve Protokolde amaçlanan kişileri kapsamına almaz” denilmekle yetinilmiştir.
***
23 Nisan 1924’de Bakanlar Kurulu, konuyu ele almış, 149 kişi¬lik bir liste hazırlamıştır. 1 Haziran’da, Cumhurbaşkanı Gazi Mus¬tafa Kemal Paşa, bu listeye Köylü Gazetesi sahibi Refet’i katmış, sayı 150’yi bulmuştur. Sonra liste yayınlanarak yürürlüğe girmiştir.
***
Aradan üç yıl geçtikten sonra 28 Mayıs 1927’de, 150’likler, Türk vatandaşlığından çıkartılmışlardır. Hemen tümü, zaten daha 1922’de yurt dışına çıkmış olan 150’likler, aradan 16 yıl geçtikten sonra 26 Haziran 1938’de kabul edilen 3527 sayılı yasayla affedilmişler, isteyenlerin, yeniden Türk vatandaşlığına kabulü ve yurda dönme¬si sağlanmıştır. İşte bu 150’likler listesinde Halide Edip’in de adı girmiştir. Kendisi vatan haini ilan edilmiş ve yurtdışına kaçmak zorunda bırakılmıştır. Peki, Halide Edip’e vatan hainliği damgasını kim reva gördü? 
***
Millî Mücadele başarıyla sona ermiş, düşmanlar bertaraf edilmişti ancak mücadele bu sefer şekil değiştirecek ve iç çekişmeler yaşanacaktı. Mustafa Kemal’in otoriterleştiğini iddia edenlere bunun isnatsız olduğu cevabı veriliyordu. İstikrarlı bir yönetim için muhalefetin bir müddet desteğinin gerektiği söyleniyordu. Ancak Trabzon Milletvekili Ali Şükrü, faili meçhul bir cinayete kurban gidince ipler tamamen koptu. Meclis seçim kararı aldı ve kapandı.
***
Yeni seçime hiçbir muhalif isim giremedi. Yeni meclisin aldığı radikal reform kararlarına muhalefet eden Millî Mücadele grubu yeni bir parti kurmaya karar verdi. Kurulacak partide (Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası) Halide’nin eşi Dr. Adnan da vardı. Atatürk Kurtuluş Savaşı’nı birlikte yürüttüğü arkadaşlarından ayrılmıştı.
***
1925 yılındaki Şeyh Sait isyanında Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası’nın da rolü olduğu iddia edilerek, parti kuruluşundan sadece altı ay sonra kapatıldı. Bir yıl sonra Mustafa Kemal’e düzenlenen suikast girişiminden sonra olayların dozajı arttı. İstiklal Mahkemesi tarafından Halide ve Adnan için tutuklama kararı çıkarıldı. Tehlikeyi evvelden fark eden karı koca suikasttan bir süre önce Rauf Orbay gibi yurt dışına çıkmıştı. Muhalefetin tasfiyesi sırasında sürgüne giden Halide için pek çok kitapta sağlık sorunları ya da eğitim için yurt dışına gittiği yazılmıştır.
***
Mustafa Kemal meclis kürsüsünde yaptığı konuşmasında birtakım kişileri hainlikle suçladı ve buna da delil olarak yedi yıl önce Halide’nin kendisine yazdığı “Ehven-i şer Amerikan mandasıdır” ifadesinin geçtiği mektubu delil gösterdi. Oysaki o dönemde bu fikri tek savunan Halide değildi, İsmet Paşa bile bu fikre ilgisiz kalmamıştı. Tarihsel bağlam çerçevesinde düşünüldüğünde Amerikan mandası meselesi rasyoneldi. Nihayetinde o dönemde Türkiye yoktu, Osmanlı yenik düşmüştü ve savaşa tarafsız giren Amerika gibi güçlü bir ülkenin desteğine ihtiyaç vardı. Ancak Mustafa Kemal birçok kişi gibi Halide’yi de manda taraftarı ilan etti. Halide ölünceye dek Amerikan mandasını savunmakla suçlandı. Bu suçlamadan çocukları ve torunları da etkilendi.