Rusya-Ukrayna Savaşı'nın 2'inci yılı bitti
Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin'in, 2 yıl önce 24 Şubat sabahında duyurduğu "özel operasyon"un başlamasıyla Rus ordusu, Ukrayna topraklarına girdi.
Rus askeri birlikleri, Ukrayna'nın Donetsk ve Luhansk bölgelerinden Kiev yönetiminin kontrolündeki yerlere, aynı anda Rusya sınırından Harkiv, Sumi ve Çernigiv'e ve Belarus üzerinden Çernobil bölgesine giriş yaptı.
Rus ordusu, Herson ve Melitopol bölgelerine doğru asker sevkiyatı yaparken, hava ve karadan Kiev'i kuşattı.
İstanbul'da yapılan müzakereler sonucunda, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın arabuluculuğunda Ukrayna ve Rusya, gelecekteki olası bir yazılı anlaşmanın ilkelerini belirlemek için bir araya geldi. 29 Mart 2022'deki müzakerelerde, Ukrayna tarafı, Rusya'ya olası bir anlaşma önerisi sundu ve taraflar arasında önemli ilerlemeler kaydedildi.
Ancak Kiev yönetimi, Rusya'nın boşalttığı Buça ve İrpin şehirlerinde toplu mezarların bulunduğunu iddia ederek Rusya'yı katliamla suçladı. Bu gelişmenin ardından Ukrayna, İstanbul'daki müzakerelerden çekildiğini duyurdu.
İstanbul'daki görüşmelerde önceden anlaşılan şartlara rağmen, Ukrayna'nın anlaşmadan vazgeçmesinin sebebi, bazı Ukraynalı yetkililere göre dönemin İngiltere Başbakanı Boris Johnson'un Kiev yönetimine yaptığı baskılar ve anlaşmayı bozmasıydı. Bu noktada Putin'in de benzer endişeleri dile getirdiği biliniyor.
Rus ordusu, Kiev'den geri çekildikten sonra Donetsk, Luhansk, Zaporijya ve Herson bölgelerindeki tahkimatını güçlendirerek Azak Denizi ile bağlantısını keserek Kiev'in dış bağlantılarını engelledi. Ayrıca 2014'te ilhak ettiği Kırım ile kara yolu bağlantısını kurmuş oldu.
Rusya, stratejik öneme sahip Yılan Adası'nı ele geçirerek Odessa ve Mıkolayiv liman şehirlerini hedef aldı. Ancak aynı yılın haziran sonunda Rusya, adadan çekildiğini duyurdu.
Ukrayna'nın kuzeyindeki Sumi ve çevresi, haziran ayında yeniden Kiev yönetiminin kontrolüne girdi.
Eylül sonunda Donetsk, Luhansk, Zaporijya ve Herson'da Rusya'ya katılım için sözde referandumlar yapıldı. Yasa dışı referandumların çoğunluğu, ilhak kararına "evet" dedi. Böylece Rusya, Kırım'dan sonra Ukrayna topraklarının yüzde 15'ini daha yasa dışı ilhak etmiş oldu.
Ukrayna, 29 Ağustos 2022'de Herson'u kurtarmak için karşı saldırı başlattığını duyurdu. Herson'daki vatandaşların büyük çoğunluğu başka bölgelere tahliye edildi ve Rus askerleri, 9 Kasım'da savunma hattını Dnipro Nehri'nin sol yakasına çekti.
Savaş devam ederken Rusya ve Ukrayna heyetleri, 3'ü Belarus, 1'i Türkiye'de olmak üzere 4 kez yüz yüze müzakere yaptı. Ancak taraflar sadece çatışma bölgelerinden sivillerin tahliyesi için insani yardım koridorları açılması konusunda anlaşabildi.
Ayrıca Cumhurbaşkanı Erdoğan'ın girişimleriyle 22 Temmuz 2022'de Türkiye, Rusya, Ukrayna ve Birleşmiş Milletler (BM) arasında, dünyadaki olası gıda krizini önlemek için "Tahıl ve Yiyecek Maddelerinin Ukrayna Limanlarından Emniyetli Sevki Girişimi Belgesi" imzalandı. Ancak Rusların bazı taleplerinin yerine getirilmemesi nedeniyle anlaşma sadece 1 yıl sürdürülebildi.
Savaşın ikinci yılında, özellikle Donetsk ve Zaporijya bölgelerinde şiddetli çatışmalar yaşandı. Rus güçleri, Ukrayna'nın başkenti Kiev dahil olmak üzere büyük şehirleri, İskender ve S-300 gibi füzelerle vururken, Ukrayna ordusu da Rusya'nın sınır şehirlerindeki stratejik hedeflere yoğun saldırılar düzenledi.
Ukrayna'nın geçen yıl haziran ayında Donetsk ve Zaporijya bölgelerinde başlattığı karşı taarruz, 2023'e damga vurdu.
Ukrayna ordusu, yaklaşık 6 ay süren taarruz sürecinde Donetsk bölgesindeki Staromayorske, Urojayne, Andriyivka, Klişiyivka, Blagodatne köylerini kurtardığını duyurdu.
Ukrayna makamlarına göre, savaşın başlamasından bu yana ülkenin topraklarının yaklaşık yüzde 74'ü kurtarıldı, ancak hala yüzde 26'sı Rusya'nın kontrolünde bulunuyor.
Rusya, Donetsk bölgesindeki Bahmut ve Avdiyivka istikametlerinde şiddetli çatışmalar yaşandı. Her iki taraf da önemli kayıplar verirken, Rusya 21 Mayıs 2023'te Bahmut şehrini ele geçirdiğini duyurdu.
Rus ordusu daha sonra Avdiyivka istikametinde saldırılarını yoğunlaştırdı. Ukraynalı yetkililere göre, bu saldırılar 2014'ten beri yapılan en büyük saldırılardı.
Ukrayna, yaklaşık 5 ay süren şiddetli çatışmaların ardından 17 Şubat'ta askerlerini Avdiyivka'dan çektiğini açıkladı. Bu, Rusların yaklaşık 9 ay aradan sonra ilk ilerleyişi oldu.
Ukrayna Devlet Başkanı Volodimir Zelenskiy, geri çekilmelerini ortaklarından yeterince destek alamadıklarına bağladı.
Savaşın ikinci yılında, Ukrayna ordusunun ABD ve Avrupa Birliği'nden (AB) yeterince destek alıp alamayacağı tartışmaları ön plandaydı.
Savaş döneminde Ukrayna'ya sağlanan destek, 170 milyar avroya ulaştı. Ukrayna, savunmasını son 2 yılda İngiltere, ABD ve AB'nin destekleriyle sürdürdü. Ancak, vaat edilen insani, askeri ve finansal yardımların sağlanması konusu, ABD Kongresi'ndeki Demokratlar ile Cumhuriyetçileri, AB ile bazı üyeleri karşı karşıya getirdi.
Ukrayna Geçici İşgal Altındaki Toprakların Yeniden Entegrasyonu Bakanlığı'na göre, savaşın başlamasından bu yana ülkeye yapılan uluslararası yardım 170 milyar avroya ulaştı.
Ukrayna, ortaklarından gelen destek vaadine rağmen, verilen katkının yaklaşık iki katını oluşturuyor. Ülke, ortaklarından bir yandan yaptırım paketlerini genişletmelerini, diğer yandan savaş uçağı ve daha fazla cephane temin etmelerini istiyor.
ABD'li bir üst düzey yetkili, geçtiğimiz günlerde savaşın Rusya'ya maliyetinin 211 milyar dolar olduğunu iddia etti.
Aynı zamanda, Rusya'nın silah satış anlaşmalarının iptal edilmesi ya da ertelenmesi nedeniyle 10 milyar dolardan fazla zarara uğradığı iddia ediliyor. Savaşın ikinci yılının sonlarında, Batı ülkelerinde dondurulan Rus varlıklarının Ukrayna için kullanılması da tartışılmaya başlandı.
Savaşın siyasi ve sosyal etkilerinin yanı sıra ekonomik alanda alınan Rusya'ya yönelik yaptırım kararları, tüm dünyada doğrudan veya dolaylı olarak etkisini gösterdi.
AB üyesi ülkeler, ABD ve diğer Batılı ülkeler, Ukrayna'ya askeri müdahalede bulunan Rusya'ya karşı finans, enerji, ulaşım, ihracatın kontrolü ve finansmanı ile vize politikası gibi çeşitli alanlarda onlarca yaptırım paketi uyguladı.
AB, Rusya'ya karşı 2022'den bu yana 12 yaptırım paketi uyguladı ve savaşın ikinci yılı tamamlandığında 13. yaptırım paketini açıkladı. AB, yeni yaptırım listesine 200'e yakın kişi ve kuruluş eklerken, ABD ise son yaptırım listesine 500 isim ekledi.
AB'nin Ukrayna dolayısıyla Rusya'ya uyguladığı yaptırım listesindeki kişi ve kuruluş sayısı 2 bini buldu. Yaptırım paketlerinde Rusya'nın askeri üretim malzemelerine ulaşmasını zorlaştırmak da amaçlanıyor.
Rusya'nın savaşı başlatma nedenlerinden biri de Ukrayna'nın AB ve NATO'ya yakınlaşma isteğiydi. Ancak savaşa rağmen Ukrayna, AB'ye üyelik sürecinden vazgeçmedi ve bu yönde ilerleme kaydetti. AB üyesi ülkelerin liderleri, 14 Aralık 2023'te Ukrayna ve Moldova ile AB üyelik müzakerelerini başlatma kararı aldı. Bu adım, Ukrayna'ya siyasi ve diplomatik açıdan da destek verilmesini sağladı.
Ukrayna'nın NATO üyeliği hedefi, ancak ittifak liderleri arasında henüz fikir birliği sağlanmamış durumda.
Ukrayna Devlet Başkanı Zelenskiy, ülkesinin "NATO üyeliğini hak ettiğini ve ittifaka yakınlaşmak için gereken her şeyi yapacağını" vurguluyor.
Savaşın can kayıpları tam olarak bilinmiyor. Ukrayna, savaş boyunca ölen Rus asker sayısının 407 binden fazla olduğunu iddia ediyor. Rusya ise toplamda kaç Ukraynalı askerin hayatını kaybettiğini açıklamadı, ancak günde ortalama 400-500 Ukraynalı askerin öldüğünü öne sürüyor.
Her iki taraf da kendi kayıplarıyla ilgili net ve güncel bilgiler vermedi. Sivil kayıplar konusunda da her iki taraf net rakamlar sunamıyor.
Birleşmiş Milletler (BM) İnsan Hakları Yüksek Komiserliği'nin verilerine göre, savaşın başlamasından bu yana 10 bin 65 sivil hayatını kaybetti ve 18 bin 679 sivil yaralandı.
BM Mülteciler Yüksek Komiserliği'nin verilerine göre, 6 milyon 479 bin 700 Ukraynalı, savaş nedeniyle hala yurt dışında bulunuyor.
Avrupa İstatistik Ofisi, Ekim 2023 sonu itibarıyla AB ülkelerinde 4 milyon 24 bin Ukraynalıya geçici koruma statüsü verildiğini bildirdi.
Rusya'nın tam 2 yıl önce "özel operasyon" adıyla başlattığı savaşta, bugün gelinen noktada ne Moskova'nın hedefleri ne de Kiev'in toprak bütünlüğünü sağlama isteği değişti.
Savaşın ne zaman biteceği ise belirsizliğini koruyor.
