Kazakistan’daki uçak kazası, Rus yapımı Pantsir-S füze sistemlerini gündeme taşıdı

Azerbaycan Hava Yolları'na (AZAL) ait uçağın Kazakistan'ın Aktau kenti yakınlarında düşmesinin ardından Azerbaycan yetkilileri, uçağın Rus hava savunma sistemlerinin saldırısına uğradığını doğruladı. Bu gelişme sonrasında, Rus yapımı kısa ve orta menzilli "Pantsir-S" füze sistemleri gündeme geldi.

NATO kod adı "SA-22 Greyhound" olarak bilinen Pantsir hava savunma füze sisteminin, AZAL uçağına karşı kullanıldığı iddialarının ardından, bu sistemin özellikleri incelendi. Pantsir, tekerlekli bir araca montelenmiş, 3 kişilik mürettebatla çalışan, kısa ve orta menzildeki hava hedeflerine karşı etkili bir karadan havaya savunma topçu füze sistemi olarak tanımlanıyor.

1990'lı yıllarda Rusya'nın Tula kentinde bulunan KBP Enstrüman Tasarım Bürosu tarafından geliştirilmeye başlanan "Pantsir-S1", Rus "Tunguska M1" kundağı motorlu zırhlı hava savunma sistemlerinin bir sonraki modeli olarak tasarlandı.

"Pantsir-S1", bu sistemin en çok üretilen temel modeli. Bunun dışında, gemilere monte edilebilen S1M versiyonu, 75 kilometreye kadar hedef tespit edebilen ve 40 kilometreye kadar imha kabiliyeti sunan S2/S2E modelleri, SM ve çok soğuk bölgelere uygun SA versiyonları da bulunuyor.

2012 yılında envantere dahil edilen Pantsir-S1, Suriye, Rusya-Ukrayna Savaşı ve Libya'da kullanıldı. Ayrıca, Cezayir, Irak, Sırbistan, Etiyopya ve Birleşik Arap Emirlikleri (BAE) orduları da bu sistemi envanterlerine dahil edildi.

Sistem alçak irtifada ve nispeten düşük hızlardaki hava hedeflerine karşı etkili

Pantsir'in en tanınan modellerinden biri olan S1 sistemi, her türlü hava koşulunda kullanılabilir ve 8x8 "Kamaz" kamyonlarına monte edilerek yüksek hareket kabiliyeti sunar. Sistemde füze fırlatıcısı, radar aracı ve komuta merkezi yer alır.

Hedeflediği unsurlar arasında insansız hava araçları (İHA), seyir füzeleri, havadan karaya füzeler, helikopterler ve düşük irtifa ile düşük hızda uçan uçaklar bulunuyor.

Bu sistem, daha çok askeri üsler, karargahlar, komuta merkezleri, havalimanları, radar ve füze üsleri gibi stratejik askeri tesisleri alçak irtifadan yapılan hava saldırılarından korumak amacıyla kullanılıyor.

Mobil olması sayesinde cephe hattındaki askeri tesislerin yanı sıra petrol rafinerileri, nükleer santraller, fabrikalar gibi kritik altyapıların hava taarruzlarına karşı korunması, sistemin kullanım amaçlarından.

Sistemin yoğun elektronik harp koşullarında veya çok sayıda yüksek hızdaki hedeflere karşı sınırlamaları olduğu ifade ediliyor.

Mobil yapısı sayesinde, cephe hattındaki askeri tesislerin yanı sıra petrol rafinerileri, nükleer santraller ve fabrikalar gibi kritik altyapıların hava saldırılarına karşı korunmasında da kullanılıyor. Ancak, sistemin yoğun elektronik harp koşullarında veya birden fazla yüksek hızlı hedefe karşı bazı sınırlamaları bulunduğu belirtiliyor.

Pantsir S-1, azami 30 kilometre mesafedeki hava hedeflerini ateş altına alabiliyor Aynı anda birden fazla hedefi takip ve imha kabiliyetine sahip sistem, radarıyla hedefleri 36 ila 40 kilometreden belirleyip 24 ila 28 kilometre mesafelerden takip edebiliyor.

Pantsir S-1, başlangıçta "57E6" füzelerini kullanırken, geliştirilerek "57E6-E" füzelerini de ateşleyebilme imkanına kavuşturuldu. Yeni versiyonları ayrıca daha yeni "57E6-YE" füzelerini de fırlatabiliyor.

Araç üzerinde 12 adet taşınabilen "57E6" füze ailesi, radyo/optik komuta güdümlü ve iki aşamalı katı yakıtla çalışıyor. Sistemdeki füzelerin azami menzili 20-30 kilometre arasında değişiyor ve 15 kilometre irtifada etkili. Yeni geliştirilen "57E6-E" füzeleri ise 18 kilometreye kadar irtifalardaki hedeflere karşı kullanılabiliyor.

74 kilogram ağırlıkta ve 3,16 metre uzunluğundaki füzelerin modellerine göre çapları 76 ila 90 milimetre arasında değişiyor.

Ses hızının 3,8 katı hızda hedefe yönelen füzeler, modeline göre yaklaşık 20 ile 25 kilogramlık savaş başlığı taşıyor. Füzeler, araç hareket halindeyken de ateşlenebiliyor.

Yakın menzil için 30 milimetrelik top kullanılıyor

Sistemde, 2 kilometre etkili menzile sahip ve 4 kilometreye kadar azami menzil sunan, 30 milimetrelik çift namlulu 2A38M otomatik hava savunma topu yer alıyor. Bu top, özellikle insansız hava araçları (İHA'lar) gibi düşük irtifadaki hava hedeflerine karşı yakın koruma sağlamak için kullanılıyor. Dakikada 2 bin 500 mermi atabilen bu top, yüksek patlayıcı (HE) mermilerle hedefe yönelirken, aynı zamanda zırh delici (AP) mühimmat da ateşleyebiliyor.

Sistem geliştirilmeye devam ediliyor

Rusya Savunma Bakanlığı, Ağustos ayında düzenlenen Army-2024 fuarında, "Pantsir-S1"in yeni versiyonu olan "Pantsir-SMD-E"yi tanıttı. Yeni modelin, 30 milimetrelik top yerine, insansız hava araçlarına (İHA) karşı daha etkili olduğu belirtilen ve araç başına 48 adede kadar mini TKB-1055 füzesi kullanabilen bir sistem sunduğu ifade edildi. Ayrıca, geliştirilme ve test süreçleri devam eden paletli zırhlı araç modelinin "Pantsir-SM-SV" adıyla çıkması bekleniyor. Bu modelin, 30 milimetrelik top ve karadan havaya füzelerle donatılması ve iki tür karadan havaya füze ateşleme kapasitesine sahip olması planlanıyor.

Azerbaycan uçağının Kazakistan'da düşmesi

25 Aralık'ta Bakü-Grozni seferini yapan AZAL'a ait Embraer 190 tipi uçak, Kazakistan'ın Aktau kenti yakınlarında düşmüştü. AZAL, uçakta 5 kişilik mürettebat ve 62 yolcu olmak üzere toplam 67 kişi bulunduğunu açıklamıştı. Kazada 38 kişi hayatını kaybetmiş, 29 kişi ise sağ kurtulmuştu. Azerbaycanlı yetkililer, uçağın Rus yapımı "Pantsir-S" hava savunma sistemi tarafından saldırıya uğradığı iddiasını doğrulamıştı.