Zorunluluk yerli tütüne yaradı

Yerli tütün kullanımın zorunlu kılındığı 2020 yılından beri tütün üretiminde artış olduğu raporlara yansıdı Tütün Eksperleri Derneği, 2023 Tütün ve Tütün Mamulleri Sektör Raporu’nu yayımladığı rapora göre; 2020’de 58 milyon kilogram olan sözleşmeli tütün üretimi, 2023 yılında 74 milyon kilograma yükseldi. Yayınladıkları raporda 2022 yılında yüzde 17 olan yerli tütün kullanma zorunluluğunun, 2024 yılında yüzde 25’e çıkarıldığını belirten Dernek, 2025 yılında ise zorunluluğun yüzde 30’a çıkarılacağının belirterek; kademeli olarak yüzde 45’e çıkarılacak zorunluluğu desteklediklerini belirtti.

İthalat fazla kayıt dışı çok

Yayınlanan raporda yılda yaklaşık 35-45 milyon kilogram yaprak tütünün, kayıt dışı üretildiğinin tahmin edildiği dile getirilirken; 2022 yılından itibaren bu üretimin 29,4 milyon kilogramının kayıt alındığı söylendi. Tütün mamullerinden alınan vergilerdeki artışa dikkat çekilen raporda, kayıt dışı üretimin kontrol altına alınması gerektiğine vurgu yapıldı. Türün konusunda Türkiye’nin ithalatçı konumda olduğuna dikkat çekilen raporda, geçtiğimiz yıl 609 milyon dolarlık tütün ithal edildiği, buna karşı 265 milyon dolarlık tütün ihraç edildiği bilgisi aktarıldı.

Gramaj düştü fiyat arttı

İç piyasadaki durumun da incelendiği raporda, 2023 yılı içerisinde toplam 291,8 milyar TL’lik bir perakende satış hasılatına ulaşıldığı belirtildi. Bu veriye makaron ve sigara kâğıdının da eklendiğinde, toplam tütün mamulü piyasasının yasal perakende satış hacminin 350 milyar TL civarında olabileceği söyleyen raporda sigara adedindeki satışın da arttığı söylendi. İç piyasada 2023 yılında satılan sigara adedinde önceki yıla göre yaklaşık yüzde 17,6 artışla 137 milyar adedin üzerine çıkıldığı bilgisini raporunda paylaşan dernek, dal sigaraların ortalama ağırlığının ise; 2003 yılından 2023 yılına kadar 0,3132 gram düştüğünü dile getirdi. Üretici firmaların 2003 yılında 1 kilo tütünü 58 paket sigara fiyatına sattıklarını söyleyen raporda 2023 yılında ise aynı miktarda tütünü 91 paket sigara fiyatına sattıkları belirtildi. Türkiye'de sigara üretimi yapan firmalarının yerli tütün kullanım oranının 2003 yılında yüzde 42, 2006 yılında ise yüzde 35 olduğuna değinen rapor, 2008 yılında yaşanan TEKEL’in sigara biriminin özelleştirilmesinden bu oranın azalarak 2020 yılında yüzde 11,35’e düştüğü bilgisi paylaşıldı. Dernek ayrıca getirilen yerli tütün kullanma zorunluluğundan sonra firmaların yerli tütüne tekrar yöneldiğini belirterek; sigara üretimi yapan firmaların 2023 yılında yüzde 16,99 oranında yerli tütün kullandığını aktardı.

Uzmanların sayısı ve donanımı arttırılmalı

Yayınladığı rapor ile dernek Tütün ve Alkol Dairesi Başkanlığı’nın (TADAB)  yaptığı çalışmaların daha etkin yürütülebilmesi için Cumhurbaşkanlığına bağlı özerk bir yapıya geçilmesi gerektiği önerisini paylaşırken; Tütün eksperlerinin sayısının yetersiz olduğu da dile getirildi. İleriki yıllarda tütün teknolojisi mühendislerinin emekli olmasıyla bu açığın daha da artacağını dile getiren dernek, bu eksikliğinin giderilmesi gerektiğini ifade etti. Mezunların sayısının ve donanımının arttırılması için  Tütün Eksperliği Yüksek Okulu’nun şartlarının iyileştirilmesi gerektiğini savunan Dernek bu konunun da gündeme alınmasının elzem olduğunu belirtti.