Edebiyatımızda 1923 ile 1950 yılları arasında yazılan romanlar tarihimizin en zor dönemlerinde gelişme göstermiş ve sosyal hayata ışık tutmuştur. 
***
Bir yandan yeni Cumhuriyetin ilke ve devrimlerinin toplumu yeniden şekillendirmeye başlaması, bir yandan Batılılaşma ve modernleşme çabaları yazarları doğal olarak bu konulardan bahsetmeye itmiştir. 
***
Ayrıca köylerin kalkınması ve Anadolu insanının eğitim-okul, sağlık, su, yol gibi ihtiyaçlara ulaşması, yazarların köyü ve köylüyü ayrı bir başlıkta ele almasını gerektirmiştir. 
***
Yine bu dönemde ele alınan konulardan biri de Kurtuluş Savaşı’dır. Bu büyük mücadeleye şahit olan veya anlatılan hikayeleri dinleyen yazarlar, mücadelenin büyüklüğünü, sergilenen kahramanlıkları ve savaşın bıraktığı izleri eserlerinde dile getirmişlerdir.
***
Kurtuluş Savaşını anlatan yazarlar ve eserler şu şekildedir:
Yakup Kadri Karaosmanoğlu: Yaban
Halide Edip Adıvar: Ateşten Gömlek ve Vurun Kahpeye
Kemal Tahir: Yorgun Savaşçı
Ahmet Hamdi Tanpınar: Sahnenin Dışındakiler
Tarık Buğra: Küçük Ağa
***
1923 ile 1950 arasında yazarlar, romanlarda aydın ve toplum arasındaki ilişkiye değinmişlerdir. 
***
Romanlarda Türk aydınının kendi toplumuna yabancı kalmak istememesi, kahramanın toplum ile kaynaşma çabaları, kendi iç dünyası, arzu ve beklentileri anlatılmaktadır. Bu dönem romanlarında modernist bir anlayışın benimsendiği görülür.
***
1940’tan sonra yazılan romanlarda ilk göze çarpan özellik ise sosyal realizmdir. 
***
Anadolu’yu İlk defa yakında gören ve tanıyan yazarlar gözlemleri karşısında büyük bir burukluk ve üzüntü yaşamıştır. Anadolu uzun yıllar boyunca unutulmuştur. Halk eğitimden ve okuldan uzak kalmıştır. 
***
Toplum çağın çok gerisindedir. Savaşın bıraktığı izler daha çok tazedir. Açlık ve sefalet hat safhadadır. Birçok köyde yol, su ve elektrik yoktur. 
***
Halk topraktan uzak kalmıştır. Bazı yörelerde ağalık düzeni hüküm sürmektedir. Yanlış inanışlar ve hurafeler topluma egemen olmuş ve halkın dini duyguları sömürülmüştür. 
***
Kadın sosyal hayattan tamamen koparılmış ve ezilmektedir… İşte bütün bu sorunlar hem yazarları üzmüş hem de onları bu konular üzerinde düşünmeye sevk etmiştir. 
***
Bunların da etkisiyle romanlarda çoğunlukla toplumcu gerçekçilik eğilimi tercih edilmiştir.
1923 ile 1950 arasında eser veren romancılar şunlardır:
Halide Edip Adıvar
Yakup Kadri Karaosmanoğlu
Reşat Nuri Güntekin
Aka Gündüz
Peyami Safa
Hüseyin Rahmi Gürpınar