Gazeteci, yazar ve siyasetçi kimlikleriyle öne çıkan ve asıl adı Enis Avni olan Aka Gündüz 1886’da Selanik’te dünyaya geldi. Babası Binbaşı İbrahim Kadri Bey’dir.
***
İlk tahsilini Serez ve Selanik’te yaptı; Selânik Rüşdiyesi’nden sonra Eğrikapı Sırp Rüşdiyesi’ne devam etti. Okumasını istemeyen üvey annesinden kaçıp İstanbul’a geldi ve sırasıyla Galatasaray, Edirne ve Kuleli askerî idâdîlerinde okudu. Harbiye’nin ikinci sınıfında iken siyasete karıştığı için hastalığı da bahane edilerek okuldan ihraç edildi ve tekrar Selanik’e döndü. Daha sonra Paris’e gitti; orada Collège de France, Paris Güzel Sanatlar Okulu ve Hukuk Fakültesi’nde iki buçuk yıl çeşitli derslere devam ettikten sonra İstanbul’a döndü. Hariciye gümrüğünde bir memuriyete tayin edildi. Bu vazifede çok kalmadan Selanik’te ikamete mecbur olarak sürgün edildi.
***
31 Mart Vak’ası sırasında Hareket Ordusu ile birlikte İstanbul’a geldi (1909). Adana’daki Ermeni ayaklanması üzerine oraya vali tayin edilen Bahriye nazırı Büyük Cemal Paşa’nın maiyetinde, on dört ay Adana vilâyet meclisi başkâtipliğinde bulundu. Bu sırada Adana Vilâyet Gazetesi’nde birçok yazısı çıktı. İstanbul’a döndükten sonra matbuat hayatına atıldı. İstanbul’un işgali üzerine İngilizler tarafından Malta’ya sürüldü.
***
Edebiyat dünyasına oldukça genç sayılabilecek bir çağda, on altı yaşında, Edebiyât-ı Cedîde şairleri tarzında manzumeler yazmakla giren Aka Gündüz, Enis Safvet, Avni, Muallim ve Serkenkebîn takma adlarıyla edebî ve mizahî birçok şiir ve yazı kaleme almıştır. 1901 Mart ayında Mecmûa-i Edebiyye’de çıkan bir şiirle yayın dünyasına ayak basmış, daha sonra Selânik’te yayımlanan Çocuk Bahçesi ve Genç Kalemler dergilerinde yer alan yazılarıyla edebiyat çalışmalarını sürdürmüş ve kısa sürede tanınmıştır. Selanik’te haftalık Kadın gazetesini yayımlamış (1908) ve burada Seniha Hikmet adıyla yazdığı şiir ve makaleler ilgi uyandırmıştır. Karagöz (1908) gazetesinin başmuharrirliğini yapmış, Ubeydullah Efendi ile birlikte Hak Yolu adlı bir akşam gazetesi de çıkarmıştır. Daha sonra İstanbul’da Ercümend Ekrem (Talu) ile beraber mizahî Alay dergisini yayımlamıştır. Hâkimiyet-i Milliye başta olmak üzere birçok gazetelerde yayımlanan şiir, hikâye, roman ve makaleleriyle gazetecilik ve yazarlığı sürdürmüştür.
***
Asıl şöhretini millî edebiyat cereyanına katıldıktan sonra kazanan Aka Gündüz, 1923’ten önce yayımladığı eserlerinde, daha çok, Türklük duygusuyla Rumeli’de düşman elinde kalan Türk toprakları karşısında duyduğu ıstırabı, bir avuç Türk’ün bu topraklarda verdiği kahramanca mücadeleyi dile getirmiştir.
***
Cumhuriyet’ten sonra neşrettiği eserlerinin büyük bir kısmı ise doğrudan doğruya tezli roman niteliğinde olup ele aldığı zaman dilimi, imparatorluktan millî devlete geçiş dönemidir. Romanlarında kadın ve çocuk terbiyesi, suça ve fuhşa sürüklenmenin sosyal-psikolojik sebepleri, batıl inançların kötü etkileri, savaşın doğurduğu ekonomik ve ahlâkî çöküş, inkılâplardan sonra ortaya çıkan yeni ve yerli hayat tarzının müdafaası ön planda bulunmaktadır.
***
Devrinde geniş bir okuyucu kitlesi tarafından tutulmuş ve eserleri okunmuş bir yazar olan Aka Gündüz’ün şiir, hikâye, piyes, roman, mizahî hikâye, fıkra ve çocuk hikâyesi türlerinde yetmişe yakın eseri yayımlanmıştır. Şiirlerinden bazıları bestelenmiş ve sevilen şarkılar arasında yer almıştır.
***
Cumhuriyet’ten sonra Millî Mücadele’yi yücelten ve Cumhuriyet’in resmî prensiplerini yaymaya çalışan eserlerini yayımladı. 1932-1946 yılları arasında Ankara milletvekilliği yaptı. 6 Kasım 1958’de öldü.
Yorum Ekle
Yorumlar
Sizlere daha iyi hizmet sunabilmek adına sitemizde çerez konumlandırmaktayız. Kişisel verileriniz, KVKK ve GDPR
kapsamında toplanıp işlenir. Sitemizi kullanarak, çerezleri kullanmamızı kabul etmiş olacaksınız.
En son gelişmelerden anında haberdar olmak için 'İZİN VER' butonuna tıklayınız.
Mehmet Tayyar Tanış
Aka Gündüz
Gazeteci, yazar ve siyasetçi kimlikleriyle öne çıkan ve asıl adı Enis Avni olan Aka Gündüz 1886’da Selanik’te dünyaya geldi. Babası Binbaşı İbrahim Kadri Bey’dir.
***
İlk tahsilini Serez ve Selanik’te yaptı; Selânik Rüşdiyesi’nden sonra Eğrikapı Sırp Rüşdiyesi’ne devam etti. Okumasını istemeyen üvey annesinden kaçıp İstanbul’a geldi ve sırasıyla Galatasaray, Edirne ve Kuleli askerî idâdîlerinde okudu. Harbiye’nin ikinci sınıfında iken siyasete karıştığı için hastalığı da bahane edilerek okuldan ihraç edildi ve tekrar Selanik’e döndü. Daha sonra Paris’e gitti; orada Collège de France, Paris Güzel Sanatlar Okulu ve Hukuk Fakültesi’nde iki buçuk yıl çeşitli derslere devam ettikten sonra İstanbul’a döndü. Hariciye gümrüğünde bir memuriyete tayin edildi. Bu vazifede çok kalmadan Selanik’te ikamete mecbur olarak sürgün edildi.
***
31 Mart Vak’ası sırasında Hareket Ordusu ile birlikte İstanbul’a geldi (1909). Adana’daki Ermeni ayaklanması üzerine oraya vali tayin edilen Bahriye nazırı Büyük Cemal Paşa’nın maiyetinde, on dört ay Adana vilâyet meclisi başkâtipliğinde bulundu. Bu sırada Adana Vilâyet Gazetesi’nde birçok yazısı çıktı. İstanbul’a döndükten sonra matbuat hayatına atıldı. İstanbul’un işgali üzerine İngilizler tarafından Malta’ya sürüldü.
***
Edebiyat dünyasına oldukça genç sayılabilecek bir çağda, on altı yaşında, Edebiyât-ı Cedîde şairleri tarzında manzumeler yazmakla giren Aka Gündüz, Enis Safvet, Avni, Muallim ve Serkenkebîn takma adlarıyla edebî ve mizahî birçok şiir ve yazı kaleme almıştır. 1901 Mart ayında Mecmûa-i Edebiyye’de çıkan bir şiirle yayın dünyasına ayak basmış, daha sonra Selânik’te yayımlanan Çocuk Bahçesi ve Genç Kalemler dergilerinde yer alan yazılarıyla edebiyat çalışmalarını sürdürmüş ve kısa sürede tanınmıştır. Selanik’te haftalık Kadın gazetesini yayımlamış (1908) ve burada Seniha Hikmet adıyla yazdığı şiir ve makaleler ilgi uyandırmıştır. Karagöz (1908) gazetesinin başmuharrirliğini yapmış, Ubeydullah Efendi ile birlikte Hak Yolu adlı bir akşam gazetesi de çıkarmıştır. Daha sonra İstanbul’da Ercümend Ekrem (Talu) ile beraber mizahî Alay dergisini yayımlamıştır. Hâkimiyet-i Milliye başta olmak üzere birçok gazetelerde yayımlanan şiir, hikâye, roman ve makaleleriyle gazetecilik ve yazarlığı sürdürmüştür.
***
Asıl şöhretini millî edebiyat cereyanına katıldıktan sonra kazanan Aka Gündüz, 1923’ten önce yayımladığı eserlerinde, daha çok, Türklük duygusuyla Rumeli’de düşman elinde kalan Türk toprakları karşısında duyduğu ıstırabı, bir avuç Türk’ün bu topraklarda verdiği kahramanca mücadeleyi dile getirmiştir.
***
Cumhuriyet’ten sonra neşrettiği eserlerinin büyük bir kısmı ise doğrudan doğruya tezli roman niteliğinde olup ele aldığı zaman dilimi, imparatorluktan millî devlete geçiş dönemidir. Romanlarında kadın ve çocuk terbiyesi, suça ve fuhşa sürüklenmenin sosyal-psikolojik sebepleri, batıl inançların kötü etkileri, savaşın doğurduğu ekonomik ve ahlâkî çöküş, inkılâplardan sonra ortaya çıkan yeni ve yerli hayat tarzının müdafaası ön planda bulunmaktadır.
***
Devrinde geniş bir okuyucu kitlesi tarafından tutulmuş ve eserleri okunmuş bir yazar olan Aka Gündüz’ün şiir, hikâye, piyes, roman, mizahî hikâye, fıkra ve çocuk hikâyesi türlerinde yetmişe yakın eseri yayımlanmıştır. Şiirlerinden bazıları bestelenmiş ve sevilen şarkılar arasında yer almıştır.
***
Cumhuriyet’ten sonra Millî Mücadele’yi yücelten ve Cumhuriyet’in resmî prensiplerini yaymaya çalışan eserlerini yayımladı. 1932-1946 yılları arasında Ankara milletvekilliği yaptı. 6 Kasım 1958’de öldü.